Twee jaar na de start is Zin in Zorg geland, de Nederlandse beweging voor en door jonge artsen die streeft naar meer werkplezier en meer tijd voor de patiënt. Het resultaat is een 'startkit' waar jonge (maar ook ervaren) artsen en zorginstellingen mee aan de slag kunnen bv. door werk te maken van persoonlijke ontwikkeling of door inspraak structureel te organiseren.
Zin in Zorg is een initiatief van onder meer de Nederlandse vereniging van specialisten in opleiding en de vereniging van huisartsen in opleiding. De kick-off was eind 2019. De beweging staat voor 'mentaal fitte dokters', als arts bevlogen en jezelf kunnen zijn en voldoende tijd hebben voor de patiënt. Volgens de initiatiefnemers kampen echter "te veel a(n)ios momenteel met burn-outklachten of denken ze na over stoppen", zo staat te lezen op de website. Kortom, actie is volgens hen vereist.
De artsen vertaalden hun verzuchtingen in vier 'challenges': meer inspraak bij de organisatie van werk (1); meer ruimte voor persoonlijke ontwikkeling (2); meer aandacht voor de mens achter de dokter (3); en een positieve hervorming van de werkcultuur (4).
Voor elke challenge engageerde zich een groep van zo'n tien artsen in opleiding die elk in hun eigen werk- en opleidingsomgeving op zoek gingen naar verbetervoorstellen. Hoe krijg je bv. als jonge arts aandacht voor de levensfase waarin je zit, denk aan gaan samenwonen, kinderen krijgen... (uitdaging 3)? En hoe zorg je ervoor dat overwerken niet langer de norm is en dat jonge artsen zich 'veilig' voelen om bepaalde topics te bespreken (uitdaging 4)? De leden van team vijf werkten allemaal in hetzelfde ziekenhuis en gingen na hoe zij daar de werkcultuur positief konden hervormen.
Een jaar lang berichtten de teams over hun ideeën, belevenissen en ervaringen via de website zininzorg.nl en via sociale media. In tussentijd pitchten ze hun ideeën ook aan hoogleraren. Het resultaat van dat denk- en doewerk is een 'startkit': "Jonge artsen die aan de slag willen met de Zin in Zorg-thema's, kunnen al deze documenten en tips gebruiken om zelf iets te veranderen. Daarnaast kunnen ook zorginstellingen kennisnemen en gebruikmaken van de voorstellen om (jonge) artsen te helpen om een verandering te bewerkstelligen", klinkt het op de website.
Inspraak in organisatie
Doordat aso's vaak in korte tijd in veel verschillende instellingen werken, kunnen ze met een frisse blik reflecteren over wat er anders of beter kan. Hun 'denkkracht' kan beter worden benut, oordeelt Zin in Zorg. Team 'Meer inspraak in organisatie' stelt voor dat een afvaardiging van aso's in ieder ziekenhuis op structurele basis overlegt met (een afvaardiging van) de raad van bestuur of de ziekenhuisdirectie. Daartoe ontwikkelden ze een handleiding die beschrijft hoe je zo'n overlegstructuur opzet en welke onderwerpen je kunt agenderen.
Om jonge artsen betrokken te laten zijn bij hun werk, is het daarnaast belangrijk dat ze snel hun weg vinden binnen de muren van hun zorginstelling, klinkt het verder. Een buddy of mentor kan hen daarbij helpen - alle zorginstellingen zouden dat dan ook moeten aanbieden. Om hun voorstel kracht bij te zetten, ontwikkelde het desbetreffende team filmpjes waarin artsen zich uitspreken over de toegevoegde waarde van buddy's en mentoren om te verspreiden op sociale media (en andere artsen te engageren).
Persoonlijke ontwikkeling
Conclusie team 'Persoonlijke ontwikkeling': persoonlijke ontwikkeling, bijvoorbeeld in de vorm van intervisie of coaching, moet standaard worden aangeboden aan alle artsen in opleiding, zodat ze zich kunnen ontwikkelen tot zelfbewuste artsen. Uit een peiling die het team organiseerde in 57 Nederlandse ziekenhuizen, bleek dat intervisie in de meeste ziekenhuizen wordt aangeboden, maar dat niet iedereen ermee bekend is of dat intervisie slechts aan een selecte groep wordt aangeboden.
De teamleden ontwikkelden een leidraad die beschrijft welke vormen van persoonlijke ontwikkeling er zijn (sparring met mentor, coaching of loopbaanbegeleiding volgen) en hoe je er zelf mee aan de slag kan. Intervisie wordt in het bijzonder uitgelicht. Hoe stel je een groep samen? Wie begeleidt? Hoe zorg je voor engagement? Hoe bepaal je budget? Welke basisregels?
Mens achter de dokter
Dokters moeten mens kunnen zijn. Het moet 'gewoon' worden dat artsen onderling twijfels delen en zich kwetsbaar opstellen. Maar daarvoor is een cultuurverandering nodig. Een 'check-in' kan daarbij helpen, zo ontdekte team 'Mens achter de dokter'. Het definieert een check-in als "een dagelijks moment waarop je met collega's investeert in onderlinge communicatie, mentale fitheid en een samenwerkingscultuur in een veilige en open omgeving". Maar hoe implementeer je zo'n check-in precies? Het team ontwikkelde daarvoor een stappenplan .
Positieve werkcultuur
Overwerken (zonder compensatie) komt wel vaker voor bij artsen in opleiding. Uit onderzoek van De Jonge Specialist (2020) in Nederland blijkt dat een op de vier aso's wel eens overweegt met de opleiding te stoppen wegens de hoge werkdruk en structureel overwerken zonder compensatie. In eigen land stelde de Vlaamse vereniging van artsen-specialisten in opleiding vast (2020) dat heel wat ziekenhuizen arts-specialisten in opleiding geen vergoeding betalen voor het uitvoeren van een wachtdienst (17%) of overuren (77%).
De 'overwerkcultuur' moet worden hervormd tot een werkcultuur waarin pauze nemen normaal is en waarin een arts zich niet schuldig hoeft te voelen als hij zich aan zijn uren houdt, stelt team 'Hervorming werkcultuur'.
Het team organiseerde een 'Meetweek' in oktober 2021. Bijna 400 jonge artsen registreerden gedurende een week hun uren.
Daarnaast organiseerde het team ook een 'Pauzeweek'. Via ludieke filmpjes op sociale media, zoals een arts die zelfs op de wc opgebeld wordt, werden jonge én ervaren artsen aangespoord om een pauze te nemen. Door zelf zo'n Pauzeweek te organiseren, kunnen zorginstellingen artsen (en wellicht ook andere beroepsgroepen) stimuleren om een pauze te nemen, klinkt het.
Daarnaast maakte het team een 'Bingokaart' om te verdelen onder artsen: hoe heeft u, op welke manier dan ook, vandaag een pauze genomen? De kaart moet artsen bewustmaken van het belang van een pauze (zie illustratie hieronder).
Inspiratiebron
"Dit lijkt een heel waardevol initiatief", zegt Jonas Brouwers (voorzitter Vlaamse vereniging voor arts-specialisten in opleiding), gevraagd naar een reactie. Net als in België zijn arbeidsomstandigheden, werkcultuur en -omgeving en mentaal welzijn actuele thema's bij jonge Nederlandse artsen, weet Brouwers.
Een aantal keer per jaar wisselt Vaso ervaringen uit met De Jonge Specialist (een van de initiatiefnemers van Zin in Zorg, nvdr). "De Nederlandse geneeskundeopleiding is zeer verbetergericht, met aandacht voor het tijdig detecteren en aanpakken van problemen. Artsen in opleiding worden er gesuperviseerd door een lokale stagemeester én door een opleidingsraad. Ze hebben ook gesprekken met onafhankelijke kwaliteitscoördinatoren over de opleiding. Met andere woorden, anders dan in België zijn de rollen van werkgever en opleider er gescheiden."
De 'startskits' met stappenplannen en handleidingen enz. per uitdaging zijn te downloaden op Zininzorg.nl.